14 czerwca to Światowy Dzień Krwiodawcy. Co ty wiesz o krwi? (2024)

Data utworzenia: 14 czerwca 2024, 23:45.

Dostępność tego leku zależy od nas samych – podkreślał przed wieloma laty kardiochirurg, prof. Zbigniew Religa, gdy rozmawialiśmy o krwi. Nic się nie zmieniło. Krwi nie zastąpi nic. Nie można jej przechowywać w nieskończoność, a potrzebna jest non stop, zapasy trzeba regularnie uzupełniać.

5 Zobacz zdjęcia

Rzecz cała (i trudność) w tym, żeby krwią dobrze gospodarować – dlatego powinniśmy śledzić komunikaty na stronach regionalnych centrów krwiodawstwa, które monitorują sytuację, zgłaszają też zapotrzebowanie na różne grupy krwi.

14 czerwca Regionalne Centrum Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa w Gdańsku komunikuje na swojej stronie: "Od czwartku 13 czerwca br. pobieramy wszystkie grupy krwi." Bardzo niski – wg stanu na 13 czerwca – jest tu zapas krwi grup 0 Rh-, A Rh-, B Rh-. W Szczecinie – dane na 14 czerwca – bardzo niski jest stan A Rh+, 0 Rh+, B Rh- i 0 Rh-. Białystok pilnie potrzebuje 0 Rh-, A Rh- i B Rh-. W Lublinie niski jest stan zapasów 0 Rh+ i 0 Rh-, w Rzeszowie – 0 Rh- i B Rh-. RCKiK Poznań – stan na 14 czerwca – ma bardzo niski zapas grup 0 Rh-, A Rh- i B Rh-. We Wrocławiu bardzo niski jest stan grup A Rh-, B Rh- i 0 Rh-. W Warszawie niski jest stan zapasu krwi grupy 0 Rh-.

Potrzebują jej dzieci i chorzy na raka

– W ostatnim czasie wydawaliśmy krew dla pacjentów cierpiących z powodów oparzeń termicznych, z krwotokami śródoperacyjnymi, w trakcie chemioterapii, dla ofiar wypadków komunikacyjnych. Krew wydawana jest także dla pacjentów, którzy czekają na przeszczepy – mówi w rozmowie z Faktem RCKiK w Katowicach.

Krew jest potrzebna do leczenia chorych z niedokrwistościami, powstałymi na skutek choroby czy po krwotoku wskutek urazu. Jest niezbędna w onkologii. Transfuzja krwinek jest jedną z metod leczenia niedokrwistości rozwijającej się w czasie choroby nowotworowej. Przetoczenia płytek krwi wymagają chorzy poddawani chemio- czy radioterapii, przygotowywani do usunięcia guza mogą potrzebować świeżo mrożonego osocza. Często na dzień dobry, czyli tuż po przyjęciu do kliniki, wymagają transfuzji dzieci zmagające się z białaczką.

Najmniejszym dzieciom – noworodkom, wcześniakom, małym niemowlętom – trzeba przetaczać krew jak najświeższą, taką do 5 dni.

Krwiodawstwo to nie jest jednorazowa akcja, "podaż" musi płynnie równoważyć "popyt". Cały czas.

Kto może oddać krew?

Krew mogą oddawać osoby pełnoletnie, do 65. roku życia (lub 60 r. życia, jeśli oddają krew po raz pierwszy). Trzeba ważyć co najmniej 50 kg. Trzeba być zdrowym.

Wśród przeciwwskazań są takie, które dyskwalifikują na stałe i te, które nie pozwalają na oddanie krwi przez jakiś czas. Na przykład.

Nie możesz oddać krwi, jeśli:

• w ciągu ostatnich 4 miesięcy zrobiłeś tatuaż, przekłuwałeś uszy lub inne części ciała, lub poddałeś się akupunkturze (o ile nie była wykonana przez wykwalifikowanego lekarza z użyciem jednorazowych igieł)
• w ciągu ostatnich 4 miesięcy miałeś biopsję lub badania i zabieg endoskopowy, na przykład gastroskopię, kolonoskopię czy artroskopię
• masz niezagojone rany, jesteś w okresie odczulania lub zaostrzenia przewlekłej choroby alergicznej
• twoje ciśnienie krwi przekracza wartości 160/100 mm Hg, a tętno nie mieści się w przedziale 50 – 100/min.

Możesz oddać krew:

• po 4 miesiącach od operacji i zabiegów chirurgicznych
• 7 dni po usunięciu lub leczeniu przewodowym zęba; najwcześniej po 24 godzinach od zakończenia leczenia i wizyty u stomatologa
• co najmniej 2 tygodnie od wyzdrowienia po infekcji z gorączką powyżej 38 stopni
• co najmniej 2 tygodnie po samoistnym ustąpieniu zmian w przypadku opryszczki wargowej
• po 2 tygodniach od zakończenia leczenia antybiotykami
• po 2 tygodniach od szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
• 48 godzin po szczepieniu przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu

Nie zakwalifikują się do oddania krwi osoby:

• po zawale lub udarze, z niewydolnością krążenia, chorobą wieńcową, dużą miażdżycą i zaburzeniami rytmu serca
• z poważnymi chorobami układu pokarmowego, oddechowego, moczowego, nerwowego, czy skóry
• u których rozpoznano padaczkę
• miały wstrząs anafilaktyczny
• które przeszły chorobę nowotworową
• które po 1 stycznia 1980 r. miały przetoczoną krew i i jej składniki we Francji, Wielkiej Brytanii i Irlandii.

W maju weszło w życie rozporządzenie ministra zdrowia zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków pobierania krwi od kandydatów na dawców krwi i dawców krwi. Są korekty, nowe przepisy dotyczą m.in. okresów dyskwalifikacji.

O szczegóły odnośnie do stanu zdrowia, przeciwwskazań oraz ograniczeń związanych z oddawaniem krwi pytajcie w RCKiK, sprawdzajcie informacje na stronach Regionalnych Centrów Krwiodawstwa i Krwiolecznictwa.

Dwie historie, wspólny mianownik

Jeden oddał 26 litrów, drugi – gdyby przeliczyć wszystkie donacje na pełną krew – 94,5. Jeden zaangażowaniem zaraził syna, drugi (poniekąd) poszedł w ślady ojca. Dwie historie, wspólny mianownik. Obaj mieszkają we Wrocławiu i obaj doskonale wiedzą, że tego leku nie da się niczym zastąpić.

Można pomóc sobie i innym

Pierwszy raz oddał krew, gdy miał 23 lata, a kilka lat wcześniej poważny wypadek. – Lekarze mówili, że na szczęście nie potrzebowałem transfuzji, ale ludzie w takich sytuacjach potrzebują krwi. Ja kilku lat potrzebowałem, żeby się pozbierać. Jak tylko uznałem, że jestem zdrowy, rozpocząłem oddawanie krwi – opowiada Piotr Krzyżanowski (49 l.). Wypadek nie był jedynym wydarzeniem, które sprawiło, że jest honorowym dawcą. – Wiele rzeczy się na to złożyło. Mój tato też był krwiodawcą. Dzieci szukają w rodzicach wzorca, to też pewnie wpłynęło na decyzję – tłumaczy.

Oddaje krew, osocze, płytki krwi, w przeliczeniu na pełną krew oddał już ponad 94,5 l. – Na pewno uratowałem wiele żyć – wylicza. I podkreśla: – Ciągle mówimy o tym, że oddając krew ratujemy innych. A ratujemy także siebie. Przed oddaniem krwi krwiodawca przechodzi podstawowe badania. W mojej ocenie, to bardzo ważne, że oddawanie krwi pozwala na ocenę stanu zdrowia.

Jest potrzeba, by tak działać

Choć nie oddaje już krwi, ciągle jest w kontakcie z honorowymi dawcami. I nieustannie przekonuje do krwiodawstwa: – Jest taka potrzeba – podkreśla Zbigniew Szulc (75 l.) z Wrocławia.

Pierwszy raz oddał krew na komisji wojskowej, później już w jednostce. – Byłem sportowcem, uprawiałem trójbój, byłem też nurkiem w ochotniczej straży pożarnej. Moja krew miała bardzo dobre parametry. Zaproponowano mi, żebym oddawał płytki krwi do instytutu hematologii – wspomina. Najpierw należał do różnych klubów honorowych dawców, później sam te kluby organizował.

– Oddałem 26 litrów krwi. To nie jest tak dużo. Pewnie byłoby więcej, lecz musiałem przerwać ze względu na leki, które zacząłem przyjmować. Jednak nie na tym rzecz polega, by bić rekordy. Chodzi o ideę – tłumaczy. Syn poszedł w ślady ojca, jest honorowym dawcą krwi. A pan Zbigniew obecnie chodzi na Uniwersytet Trzeciego Wieku w Akademii Wojsk Lądowych, tu też jest w klubie honorowych dawców, i przekonuje do oddawania krwi.

Trzy ważne fakty o oddawaniu krwi

Jak się przygotować?

• W ciągu doby poprzedzającej oddanie krwi wypij ok. 2 l płynów. Najlepsza jest niegazowana woda mineralna, dobre są soki.
• W dniu oddawania krwi i dzień wcześniej nie pij alkoholu, ogranicz palenie papierosów.
• Wyśpij się. Zanim oddasz krew, powinieneś wypocząć.
• Rano zjedz lekki posiłek – to może być pieczywo, chuda wędlina, biały ser, dżem. Tego dnia i dzień wcześniej wyłącz z jadłospisu tłuszcze pochodzenia zwierzęcego: mleko i masło, kiełbasę, pasztet, śmietanę, rosół, tłuste mięso oraz jajka, orzeszki ziemne i ciasta z kremem
• Jeśli intensywnie ćwiczyłeś fizycznie, przyjdź oddać krew dopiero następnego dnia.

Tak to wygląda

• Pierwszy krok to rejestracja. Trzeba zgłosić się z dokumentem tożsamości ze zdjęciem, numerem PESEL i adresem zamieszkania. Wypełniasz kwestionariusz – zawiera między innymi pytania o leki, które zażywałeś, o choroby, na które chorowałeś lub chorujesz i o badania, jakim się poddałeś. Trzeba rzetelnie odpowiedzieć na wszystkie – to ważne dla bezpieczeństwa i dobra biorcy krwi.
• Krok drugi to wstępne badanie laboratoryjne, tj. morfologia krwi, a jeśli oddajesz krew po raz pierwszy, także oznaczenie grupy krwi.
• Krok trzeci: badanie lekarskie. Lekarz mając wstępne wyniki badań laboratoryjnych i dane w kwestionariuszu, po przeprowadzeniu wywiadu i badania, ostatecznie zakwalifikuje cię (lub nie) do oddania krwi.
• Krok czwarty: oddanie krwi. Oddajemy 450 ml pełnej krwi, co trwa ok. 10 minut. W przypadku płytek krwi lub osocza, to ok. 45–60 min.
• Krok piąty, to krótka regeneracja sił. Trzeba przez mniej więcej pół godziny pozostać w punkcie oddania krwi. Opuszczając go, dostajesz posiłek o wartości 4500 kalorii – 8 tabliczek czekolady.

A to jest ważne po oddaniu krwi

• Stosuj się do zaleceń lekarza lub personelu pobierającego krew.
• Przez kilka minut, trzymając rękę wyprostowaną w łokciu, uciskaj miejsce wkłucia. Tego dnia nie noś w tej ręce ciężarów, nie obciążaj przedramienia torebką.
• Unikaj w tym dniu pośpiechu i energicznych ćwiczeń fizycznych.
• Osoby pracujące w takich zawodach, jak: maszynista, kierowca autobusu, operator dźwigu, osoby pracujące na wysokości, mogą wrócić do zajęć nie wcześniej niż 12 godzin po oddaniu krwi.
• Unikaj gorących i dusznych pomieszczeń.
• Jeśli poczujesz się słabiej, powiedz komuś, że czujesz się nie najlepiej i że oddawałeś krew; a jeżeli w czasie 48 godzin od oddania krwi poczujesz się chory, zawiadom centrum krwiodawstwa.

Przeczytaj zanim pojedziesz na wakacje

Jeśli chcesz oddać krew w czasie wakacji, pomyśl, czy nie zrobić tego przed urlopem. Na liście miejsc, które na jakiś czas wyłączają z krwiodawstwa, są także popularne kierunki turystyczne.

• Dyskwalifikacja czasowa obejmuje 6 miesięcy od powrotu z krajów o wysokiej zachorowalności na AIDS, to np. Afryka Środkowa i Zachodnia, Tajlandia.
• Trzeba powstrzymać się od oddawania krwi przez 28 dni od opuszczenia obszaru ryzyka zakażeniem wirusem Denga, to między innymi: Afryka, Tajlandia, w Europie – niektóre departamenty Francji, w tym Paryż, hiszpańska Katalonia czy we Włoszech: Lodi, Lombardia, Lacjum i Rzym.
• 28 dni przerwy przed oddaniem krwi obowiązuje po powrocie m.in. z Afryki, Teksasu i Florydy (USA), Meksyku, Tajlandii czy departamentu Var we Francji – ze względu na zagrożenie wirusem Zika.
• Zagrożenie zakażeniem wirusem Zachodniego Nilu to 28-dniowa dyskwalifikacja, która obejmuje osoby wracające z Afryki, np. z Egiptu.
• Dyskwalifikacja na 3 miesiące od opuszczenia obszaru ryzyka zakażeniem wirusem Ebola dotyczy hiszpańskiej prowincji Sewilla.
• 6 miesięcy przerwy przed oddaniem krwi obowiązuje po pobycie na obszarze zagrożenia malarią, to na przykład Meksyk (poza strefą graniczną z USA), Indie, Kenia, Tanzania, Zanzibar.

Sytuacja epidemiologiczna się zmienia – szczegóły warto sprawdzać na stronach i w RCKiK.